تنوع زیستی، قلب تپنده‌ی طبیعت و ضامن پایداری جنگل‌ها و اکوسیستم‌هاست. این مفهوم به تنوع گونه‌های گیاهی، جانوری و میکروبی اشاره دارد که در کنار هم زندگی می‌کنند و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. در پروژه‌های احیای جنگل، حفاظت از تالاب‌ها و کشاورزی پایدار، تنوع زیستی پایه‌ای‌ترین نقش را ایفا می‌کند.

چرا تنوع زیستی برای ما حیاتی است؟

تنوع زیستی سالم موجب تقویت تاب‌آوری اکوسیستم‌ها در برابر بلایای طبیعی می‌شود و خدمات حیاتی زیادی ارائه می‌دهد، از جمله:

• تأمین منابع آب شیرین (75 درصد توسط اکوسیستم‌های سالم)

• تصفيه آب توسط تالاب‌ها

• جذب دی‌اکسید کربن توسط جنگل‌ها (تا 2.6 میلیارد تن در سال)

• حفاظت از امنیت غذایی از طریق گرده‌افشان‌ها

• کاهش اثرات تغییرات اقلیمی

جنگل‌ها به عنوان زیستگاه 80 درصد از تنوع زیستی خشکی شناخته می‌شوند. از این رو، حفاظت و احیای آن‌ها اولویتی جهانی محسوب می‌شود.

اهمیت تنوع زیستی در امنیت غذایی و کشاورزی

شعار امسال روز جهانی تنوع زیستی «تنوع زیستی، غذای ما و سلامتی ما» است. بیش از 75٪ محصولات غذایی جهان وابسته به گرده‌افشان‌ها هستند که سالانه بین 235 تا 577 میلیارد دلار به تولید کشاورزی کمک می‌کنند.

تنوع گونه‌ای و ژنتیکی نه‌تنها ضامن تنوع غذایی است، بلکه نقش مهمی در پرورش گونه‌های مقاوم در برابر آفات، بیماری‌ها و تغییرات اقلیمی دارد. این امر باعث افزایش بهره‌وری کشاورزی، کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی و ارتقاء سلامت عمومی جامعه می‌شود.

ایران؛ گنجینه‌ای از تنوع زیستی

ایران با داشتن چهار فصل، زیست‌بوم‌های متنوع خزری، کویری، کوهستانی و گرمسیری، یکی از کشورهای غنی از نظر تنوع زیستی است. زیستگاه‌های متنوع ایران فرصتی بی‌نظیر برای حفاظت، بهره‌برداری پایدار و آموزش عمومی فراهم کرده‌اند.

تهدیدات جدی برای تنوع زیستی

امروزه بیش از یک میلیون گونه در معرض خطر انقراض هستند. تهدیدهایی مانند گونه‌های مهاجم بیگانه، نابودی زیستگاه‌ها، آلودگی، تغییرات اقلیمی و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی از عوامل اصلی کاهش تنوع زیستی هستند. تنها گونه‌های مهاجم سالانه باعث بیش از 423 میلیارد دلار خسارت اقتصادی می‌شوند و عامل 60٪ از انقراض‌ها هستند.

تنوع زیستی و بهداشت عمومی

تنوع زیستی با تنظیم بیماری‌ها، تقویت سیستم‌های ایمنی طبیعی و افزایش کیفیت غذا، مستقیماً بر سلامت انسان اثر دارد. کاهش جمعیت زنبورها به‌عنوان گرده‌افشان‌های اصلی، تهدیدی جدی برای امنیت غذایی محسوب می‌شود.

سازمان جهانی بهداشت نیز بر ادغام تنوع زیستی در سیاست‌های بهداشتی از طریق رویکردهایی مانند سلامت واحد (One Health) تأکید دارد.

رویکرد سبزکاران به تنوع زیستی در پروژه‌های احیای طبیعت

اگرچه سبزکاران مستقیماً در حوزه تنوع زیستی فعالیت نمی‌کند، اما در تمام پروژه‌های حفاظتی، حفظ و تقویت تنوع زیستی جزء لاینفک فعالیت‌هاست. در پروژه‌ احیای جنگل هیرکانی تحت عنوان بانی جنگل، تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری به‌طور دقیق طی چهار سال بررسی شد. بازگشت تنوع زیستی به منطقه، تکمیل چرخه‌های حیاتی، بهبود کیفیت خاک و افزایش تاب‌آوری جنگل نقش بسزایی در احیای آن داشته است.

تنوع زیستی نه‌تنها برای طبیعت، بلکه برای سلامت، امنیت غذایی، اقتصاد و آینده بشریت حیاتی است. حفاظت از آن نیازمند همکاری فراگیر، سیاست‌گذاری درست و مشارکت جوامع محلی و بومی است. سبزکاران با اجرای پروژه‌های احیای جنگل و حفاظت از تالاب‌ها، گامی مؤثر در این مسیر برمی‌دارد.